Batı Dünyası ve 17. yy. İstatistiği

 

İstatistiğin gerçek ilerlemesi Yeni Çağ’ dan itibaren başlamıştır. 17.yy.’da Fransa’da ilk defa maliye ve dış ticaret istatistikleri düzenlenmesine başlanmıştır. İlk bilimsel nüfus sayıma A.B.D.’de 1790 yılında yapılmıştır.

İstatistik yöntem bilimi, istatistiksel işlemlerin uygulamasından çok sonra ortaya çıkmış ve çeşitli aşamalardan geçerek bugünkü durumunu almıştır. 17.yy.’ın ilk yarısından itibaren bazı Alman Üniversitelerinde okutulan “ Devletlerin Özellikleri “adlı yeni bir derste çeşitli ülkelerin tarihi, mali. askeri ve idari özellikleri hakkında bilgi veriliyordu. Bir müddet sonra bu konuya, statüs (devlet) ‘den gelme statistik (istatistik) denilmeye başlandı. Devletin dikkati çeken özelliklerinin belirlenmesini amaçlayan istatistik kavramı ile 17.yy.’nin ilk yarısında “betimsel istatistik akımı” doğmuş oluyordu. Bu akımın temsilcilerine göre; istatistik, devletin dikkat çeken özelliklerinin belirlenmesidir.

17.yy.’nin ortalarında İngiltere’de ilk akımdan tamamen bağımsız olarak “sigorta matematikçileri” veya “sayısal aritmetikçiler” adı verilen bir ekol doğdu. Bu ekol taraftarları, istatistik adını kullanmaksızın özellikle nüfus olayları ile ilgilenmiş ve betimlemeden çok analize yer vermiştir. Böylece bir diğer akım “çözümsel istatistik akımı” doğdu. Bunlar nüfus biliminin (demografi)’de kurucusu olmuşlardır.

Toplanan bilgilerin istatistiksel bilgiler kullanılarak çözümlenmesine ilk olarak Graunt (1620-1674) başlamıştır. Olasılık hesaplama kurallarında sağlanan gelişmeler istatistiğin gelişiminde önemli bir yeri olmuştur. Olasılık hesaplarının sağladığı imkanlardan yararlanarak ve daha önceki betimsel ve çözümsel istatistik akımlarını birleştirip bunları sosyal ‘sorunlara uygulayarak modern istatistiğin temelini atan Belçikalı bilimci Adolph Quetelet (1769-1874) ölmüştür. Daha sonra bu alana katkıda bulunanlar arsında Galton (1822-1911) yer alır. Galton kalıtım üzerindeki çalışmaları ile ün yapmış ve istatistikte birçok yöntem ve tekniği geliştirmiştir. 19. ve 20.yy’da Pearson (1857-1936) ve Fisher (1890-1962) istatistik alanında etkili olmuştur.

İstatistik bağımsız bir ders konusu olarak ilk kez l7.yy.’nin ortalarında öğretim programlarında yer almaya başlamıştır. Canring(1606-1681) mevcut bilgileri kullanarak ilk kez Helmstadt Üniversitesinde istatistik dersi vermeye başlamıştır. Daha sonraları Achenwall (1719-1772) konuyu daha iyi düzenleyerek istatistiğin üniversite programlarına girip yaygınlaşmasını sağladı. Ve istatistik bugünkü halini aldı.